Ông Lê Sơn Hà - đại diện Cục Bảo vệ thực vật (BVTV), cho biết ngộ độc do nguyên nhân hóa chất chiếm 11 - 25% tổng số ca ngộ độc thực phẩm. Nếu tiếp xúc hoặc ăn thực phẩm có tồn dư thuốc BVTV vượt mức tối đa cho phép lâu dài có thể gây ra nhiều bệnh hiểm nghèo cho con người, như: ung thư, dị tật bẩm sinh, có thể ảnh hưởng đến trí não trẻ em, gây hại cho hệ miễn dịch, bệnh về thần kinh và rối loạn hoócmôn (gây ra vô sinh, dậy thì sớm…).
VietGAP dậm chận tại chỗ
Giám sát của Cục BVTV năm 2011 tập trung vào các loại rau có nguy cơ cao, như: rau muống, rau cải, đậu đỗ. Lấy 1.050 mẫu rau cải, phát hiện 106 mẫu rau (chiếm 10,1%) vượt mức dư lượng tối đa; đậu đỗ phát hiện 29 mẫu (chiếm 8,2%) vượt mức cho phép. Rau muống là đối tượng có số mẫu phát hiện mức dư lượng lớn nhất.
Theo Ts. Đào Thế Anh - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển hệ thống nông nghiệp, năm 2008, Nhà nước đã hỗ trợ các tổ chức, cá nhân thực hiện nhiều dự án (DA) sản xuất theo quy trình VietGAP. Đây là chương trình tiên tiến kiểm tra ATTP xuyên suốt, bắt đầu từ khâu chuẩn bị nông trại, canh tác đến khâu thu hoạch, sau thu hoạch, lưu kho và các yếu tố liên quan, như: môi trường, chất hóa học, thuốc BVTV, bao bì, điều kiện làm việc, phúc lợi của người lao động… Tuy nhiên, dù Nhà nước có những chính sách hỗ trợ nông dân khi áp dụng, nhưng VietGAP vẫn chỉ triển khai được ở diện tích hẹp, chưa khẳng định được tính bền vững.
Hiện cả nước chỉ có 74 DA sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP được thực hiện. Chi phí để có được chứng nhận VietGAP cao; sản phẩm chưa được thị trường chấp nhận bởi thị trường mất niềm tin; chương trình chỉ có thể áp dụng hiệu quả đối với quy mô sản xuất lớn tập trung, trong khi đại bộ phận nông dân Việt Nam sản xuất ở quy mô nhỏ lẻ.
"Ngay cả Tp.HCM đầu tư toàn bộ cho VietGAP từ đào tạo, chứng nhận đầu tư cơ sở hạ tầng, nhưng cũng không phát triển được diện tích vì so với rau thường, giá cả như nhau, không ai xử phạt những điểm bán rau trà trộn, nông dân phải làm nhiều hơn nhưng sản phẩm không được công nhận bởi thị trường. Thời gian qua, một số mô hình VietGAP được đầu tư, nhưng hết hỗ trợ thì nông dân lại quay lại phương thức sản xuất truyền thống", ông Anh nhấn mạnh.
Trong khi hệ sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP bộc lộ nhiều bất cập, thì PGS được coi như lối thoát trong việc giám định chất lượng rau của các nông hộ nhỏ. Ra đời cùng thời điểm với VietGAP, DA ADDA-VNFU "Phát triển khung sản xuất và thị trường cho nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam" đã xây dựng một hệ thống kiểm soát chất lượng nội bộ (PGS) được Liên đoàn quốc tế các phong trào nông nghiệp hữu cơ (IFOAM) chấp nhận là một hệ thống đảm bảo có giá trị cho các sản phẩm hữu cơ.
Bà Từ Thị Tuyết Nhung - Trưởng điều phối PGS tại Việt Nam, cho biết PGS đang được áp dụng rộng rãi ở các nước phương Tây và một số nước châu Á. Ở Việt Nam, PGS đang được một số DA của các tổ chức phi chính phủ giới thiệu và áp dụng trong giám sát và quản lý chất lượng rau hữu cơ được sản xuất bởi các nông hộ có quy mô nhỏ tại một số xã thuộc Sóc Sơn (Hà Nội), Lương Sơn (Hòa Bình) và RAT tại xã Tân Đức (Phú Thọ). Bước đầu đã cho những kết quả đáng khích lệ.
Mở hướng từ PGS
PGS là một hệ thống có sự tham gia của các bên liên quan vào việc đảm bảo chất lượng cho các sản phẩm hướng vào thị trường địa phương. Để tham gia vào nhóm sản xuất, nông dân phải được học hỏi kỹ thuật canh tác hữu cơ và các tiêu chuẩn PGS. Từ 5 nông dân trở lên sẽ liên kết thành nhóm, vài nhóm lại tập hợp lại thành liên nhóm. Một liên nhóm bao gồm một số các nhóm sản xuất ở một khu vực nhất định, cũng như các thành viên từ bên ngoài, như: NTD, thương lái, các quan chức địa phương, nhân viên của các tổ chức phi chính phủ đang làm việc trong khu vực của liên nhóm. Liên nhóm có vai trò như một điểm liên lạc của nông nghiệp hữu cơ và PGS địa phương, điều phối công tác thanh tra và giám sát chất lượng, ra quyết định chứng nhận và xử lý các vấn đề về gian lận hoặc sai phạm. Ý nghĩa quan trọng của PGS là người sản xuất tham gia vào tiến trình thanh tra chéo lẫn nhau.
Tính ưu việt của hệ thống giám sát GPS là khuyến sự tham gia trực tiếp của nông dân và NTD vào quá trình chứng nhận sản phẩm sẽ làm giảm bớt công việc giấy tờ sổ sách trong hệ thống, giúp những nông dân sản xuất nhỏ trong hệ thống có thể tham gia, và đặc biệt là chi phí chứng nhận ở mức thấp.
Đến cuối năm 2012, cả nước đã có 29 nhóm đăng ký tham gia PGS với tổng số 225 nông dân sản xuất hữu cơ trên tổng diện tích 21,7ha. Trong đó 24 nhóm đang hoạt động tốt. Trong năm 2012, các nhóm nông dân trong hệ thống đã cung cấp gần 200 tấn rau mang nhãn hiệu hữu cơ PGS cho thị trường Hà Nội.
Theo ông Nguyễn Văn Doăng - Điều phối viên DA xây dựng và kiểm soát chất lượng nông sản thực phẩm do Canada tài trợ: "Chúng tôi đã thử nghiệm hệ thống giám sát tương tự PGS cho một số nông hộ sản xuất nhỏ ở Hà Nội, Hải Dương, Thanh Hóa, Lâm Đồng. Tại những nơi thí điểm, các nông hộ nhỏ được thu gom thành hợp tác xã (HTX) và chất lượng sản phẩm được kiểm soát theo mô hình HTX. Kinh nghiệm cho thấy muốn nông dân chọn lựa hệ thống giám sát nào thì điều quan trọng vẫn là đảm bảo thị trường đầu ra và lợi nhuận cho nông dân".
Tại Hội thảo Quản lý an toàn thực phẩm đối với sản xuất và
kinh doanh rau quả quy mô nhỏ diễn ra ngày 19/12, ông Dương Ngọc Thí - Phó Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển Nông nghiệp Nông thôn, nhận định: "Một số mô hình ở Lương Sơn, Sóc Sơn cho thấy ưu điểm của hệ thống PGS. Theo kinh nghiệm, để áp dụng PGS thành công phải hình thành các tổ nhóm cùng sản xuất đồng thuận với nhau, phải dồn điền đổi thửa để có khu đồng ruộng sát nhau. Vấn đề quan trọng trong PGS chính là các hộ kiểm tra giám sát lẫn nhau, và để kết nối các nhóm này với thị trường thì không có cách nào khác ngoài việc huy động sự tham gia của doanh nghiệp".
Thu Hường
(Nguồn: Thời báo Kinh doanh)
Xem thêm: Cty TNHH Vương Nhân - Chuyên kinh doanh rau sạch Đà Lạt - Đà Lạt Vegetables
